Uitzwaaien van de Bibliobus

Na 70 jaar hebben veel Arnhemmers herinneringen aan de Bibliobus. Om die herinneringen in stand te houden en als waardige afsluiting van een tijdperk, verzamelen we op deze pagina al jullie herinneringen. Dat mag in tekst, audio of video. Deel jouw herinnering via deze link.

Alle herinneringen worden – met jouw toestemming – op deze pagina verzameld. Zo creëren we met elkaar een mooi eerbetoon aan de bus en zorgen we ervoor dat deze vereeuwigd wordt.

Door: Corine Raats

In 1985 startte ik mijn loopbaan – als net afgestudeerd jeugdbibliothecaris – op de Arnhemse jeugdbibliobus. In die tijd nog een echte bus met een echte chauffeur waar je als je in de wijk aankwam, de stoelen omdraaiden, een tafel liet zakken, een kaartenbak op die tafel plaatste en je kon beginnen met uitlenen.

Met een voetpedaal bediende je de buitendeur en heel persoonlijk kon je iedereen helpen om het juiste boek te vinden of over allerlei onderwerpen met de kinderen in gesprek te gaan. Als er tijdens het rijden een of meerdere boeken dreigden te vallen, dan liep je daar snel naar toe om alles weer recht te zetten en aan te schuiven.

Al rijdend door Arnhem kwam je in allerlei wijken, in verschillende culturen. Maar overal kwamen we hetzelfde tegen: kinderen die wilden lezen en boeken kwamen halen. Voor hun plezier, om meer te weten of voor een spreekbeurt op school. Vaak ook een van de eerste plaatsen – naast school- waar kinderen al vroeg zelfstandig naar toe konden. Met een leuk team, een íets te leuke collega, jaloerse blikken van collega’s in de zomer omdat we dan buiten konden uitlenen en met ” jij liever dan ik” gezichten in de winter als de kachel het niet deed. Tegen ons werd niet gezegd “Werk ze“, maar “Veel plezier”…

Het begin van de Bibliobus

In Arnhem begon het jeugdbibliobuswerk in 1955 (als tweede in Nederland na de provincie Noord-Holland) toen de gemeente twee oude stadsbussen in gebruik gaf aan de besturen van de openbare leeszaal en van de R.K. Openbare leeszaal en boekerij te Arnhem. In het reglement stond dat de jeugdbibliobus alleen bedoeld was voor leerlingen van de klassen 5 en 6 en van het voortgezet onderwijs die wekelijks één leesboek en eens in de twee weken een ontwikkelingsboek mochten lenen als ze lid werden voor 1 gulden 50 per jaar en 5 cent leesgeld per boek betaalden.

Het gebruik van een boekomslag was verplicht. Wie een boek te laat terugbracht werd thuis bezocht, het boek werd opgehaald en de betreffende lezer werd voor drie maanden de toegang tot de bibliobus ontzegd. Bij het uitbreken van een besmettelijke ziekte thuis moest daar onmiddellijk melding van worden gemaakt en werden de boeken afgehaald, de lezers mochten niet naar de bus komen. Hier hebben we altijd erg om moeten lachen. Maar in 2020 werd het ineens realiteit en stonden onze boeken dagen in quarantaine.

Van stokoude bus tot moderne mini-vrachtwagen

In 1964 was er nog 1 stokoude jeugdbibliobus, bedoeld voor kinderen tussen 6 en 18 jaar, die acht wijken bezocht en 600 leden had die 30.000 boeken per jaar leenden. De directeur van de openbare leeszaal kwam daarom met een voorstel tot vernieuwing van de bibliobus. Hij verwoordde dit als volgt:

“De bibliobus der Gemeente, welke bij de openbare leeszaal ter exploitatie is, dateert van ongeveer 1947. In 1955 is hij gepromoveerd van stadsbus tot bibliobus. De bus rijdt momenteel 2 km op 1 liter benzine en kan door de vele kuren van de bus slechts door 1 chauffeur bereden worden. Dit betekent een benzineverbruik van 150 liter per maand. De gehele bus verkeert in een deplorabele toestand. Ik zou u willen voorstellen een verzoek bij het gemeentebestuur in te dienen om op de begroting 1965 een bedrag van 30.000 gulden te reserveren voor een nieuwe bibliobus”.

Kom daar tegenwoordig nog maar eens om, nu zijn we weken zo niet maanden bezig met dit soort aanvraagsubsidies. Het duurde nog enkele jaren tot er een nieuwe bus kwam, nog steeds als een touringcar gebouwd. In 1987 ontstond de voorloper van de huidige Bibliotheek op School; we gingen onder schooltijd naar scholen in Malburgen. En zo was de bibliobus op het schoolplein geboren. Andere wijken volgden in de jaren negentig.

De eerste Jeugdbibliobus

In 1989 kwam er voor het eerst een op maat gemaakte jeugdbibliobus (voor 210.00 gulden) die er niet meer uitzag als een bus maar als een vrachtwagen, met een aparte cabine en speciaal voor Bibliotheek Arnhem gebouwd. Wennen voor iedereen. Om te onderstrepen dat dit een jeugdbibliobus voor iedereen was stond op de buitenkant de woorden jeugdbibliobus in het Nederlands, Turks en Arabisch.

Met forse bezuinigingen in 1998 stopten de bijzonder bibliotheek in ’t Dorp en in de wijken Cranevelt en Geitenkamp. En er kwam een bibliobus bij voor zowel kinderen als volwassenen. Deze heeft tot 2014 gereden, waarna we verder gingen met alleen een jeugdbibliobus die inmiddels ook al een keer vervangen was maar nu echt aan het eind van zijn levensduur is.

De toekomst

‘Zijn waar de kinderen zijn’. Dat doen we vanaf nu niet meer met de jeugdbibliobus, maar met onze locaties als bibliotheek op school, alle de Rozetjes in de wijk – die de komende jaren in meer wijken zullen worden opgestart – en natuurlijk in Rozet Centrum, Kronenburg en Presikhaaf. Want of het nu 1955, 1985 of 2024 is: kinderen lezen nog steeds. Omdat ze het gewoon leuk vinden, iets willen ontdekken over een onderwerp wat hen interesseert of voor een spreekbeurt of leeskring.

Sinds mijn start op de jeugdbibliobus ben ik – in Arnhem maar ook landelijk- altijd enorm betrokken gebleven bij het jeugdbibliobuswerk, als jeugdbibliothecaris, als educatief medewerker en later als manager. Ik heb inmiddels collega’s die vroeger lid waren van de bus en daar warme herinneringen aan hebben. Rozet heeft goede alternatieven met meer mogelijkheden en ruimere openingstijden maar de charme van een jeugdbibliobus is iets wat ik – en mijn collega’s van de jeugdbus- zeker zullen gaan missen.

En o ja, die iets te leuke collega? Daar ben ik nog steeds mee getrouwd…

Door: Monique Versteegh

“Sinds bijna 3 jaar ben ik met veel plezier vrijwilliger bij Taalcafé Rozet op dinsdag en zaterdag. En herinneringen aan de jeugdbibliobus, die heb ik. Ik ben geboren in 1957. Zat op de Pastoor Van Arsschool, toen lagere school genoemd, tot het begin van de 6e klas, we verhuisden daarna naar Zevenaar. De Biebbus kwam 1x in de week langs, niet zo’n luxe als nu, maar wel met veel fijne jeugdboeken. Ik vond het altijd erg leuk.”

Door: anoniem

“Vanaf mijn vijfde jaar jaren gelezen vanuit de bibliobus op Cranevelt. Later daar weer boeken geleend voor mijn moeder en nu werkt mijn dochter bij Rozet. Drie generaties bibliotheek.”